Letopis Šapca 1933. - 1944.

Rukopisna knjiga prote Grigorija Gliše Babovića „Letopis Šapca 1933–1944”, obogaćena dokumentarnim prilozima, zasigurno je izdavački poduhvat, kojim su se na izmaku minule 2010. godini mogli ponositi Biblioteka šabačka i Institut za noviju istoriju Srbije u Beogradu. Retko, dragoceno svedočanstvo o desetak najburnijih godina dvadesetog veka, od izuzetnog je značaja za dalje izučavanje društvene i političke istorije Srbije, koja se ne može razumeti bez predočavanja javnosti ovakvih izvora.

– Originalni rukopis čuva se u našem Zavičajnom odeljenju, a dobili smo ga sredinom osamdesetih godina prošlog veka od protinog sina Boška Babovića, nekadašnjeg urednika kulturne rubrike „Politike”. Smatrali smo da je priređivanje knjige ne samo dug prema Grigoriju Baboviću, jednoj od upečatljivijih ličnosti svoga vremena, već i sugrađanima i javnostikoji imaju pravo da saznaju šta se tada dešavalo – kaže direktorka Biblioteke šabačke mr Sonja Bokun Đinić.

Grigorije Babović (1886–1961) rođen je Orioliku u Hrvatskoj. Posle niže gimnazije u Vinkovcima, svoje klasično obrazovanje nastavio je u Srpskoj velikoj gimnaziji u Sremskim Karlovcima. Želeo je da studira muziku, ali se upisao u Karlovačku bogosloviju, koju je završio u leto 1911. godine. Početkom 1933. godine, posle službovanja u Bosutu, Vukovaru i Negoslavcima, premešten je u Šabac. Od te godine uredno je pisao i letopis, koji se završava 23. oktobra 1944. godine, ulaskom partizana u grad.

– Poseban značaj Babovićevom rukopisu daju prilozi koje autor vrlo vešto kombinuje sa autentičnim tekstom. Njih čine brojni članci, kako iz lokalnih štampanih glasila, poput „Šabačkog glasnika” i „Podrinskog vesnika”, tako i „Politike”, „Vremena”, „Pravde”, ali i okupacionog „Novog vremena”. Tu su i novčanice, poštanske marke, cenovnici, najave događaja i vremenskih prilika, plakate, objave iz predratnog i ratnog perioda, nemačke naredbe i obaveštenja o streljanjima – objašnjava Sonja Bokun Đinić.

Priređivač knjige mr Sanja Petrović Todosijević, istraživač-saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije, kaže da letopis predstavlja značajan izvor iz osetljivijeg ugla malog srbijanskog grada u predvečerje najvećeg sukoba u istoriji čovečanstva. Babović pruža uvid u događaje kao što su ubistvo kralja Aleksandra u Marseju (1934), Konkordatska kriza (1937), izmirenje episkopata s vladom Milana Stojadinovića (1938), izbor patrijarha Gavrila Dožića (1938), pad vlade Milana Stojadinovića i izbor vlade Dragiše Cvetkovića (1939), napad Nemačke na Poljsku (1939), uspostavljanje diplomatskih odnosa između Kraljevine Jugoslavije i SSSR-a (1940)...

– Interpretacija perioda od bombardovanja Beograda 6. aprila 1941, preko četvorogodišnje okupacije do oslobođenja Šapca 23. oktobra 1944. predstavlja, u metodološkom i istoriografskom smislu, najznačajniji deo rukopisa. Osvrt na ratnu zbilju šabačke čaršije posebno je važan jer pruža izdiferenciraniji uvid u okupaciju, kolaboraciju, otpor, stradanje, istrebljenje preko hiljadu Jevreja iz takozvanog Kladovskog transporta, pojedinačna i masovna ubistva, borbe za oslobođenje grada – kaže Sanja Petrović Teodosijević.

Letopis prote Grigorija Babovića završava se spiskom 36 Šapčana, streljanih na polustrušenom železničkom mostu preko Save na dan Svete Petke 27. oktobra 1944. godine. Do proleća 1945. godine reka je postala neobeležena grobnica više stotina, a po nekim tvrdnjama i do dve hiljade građana, koje je novi režim bez sprovedenog sudskog postupka nemilosrdno likvidirao kao svoje ideološke protivnike.

Link: podrinske.com,

Gligorije Gliša Babović