70 godina od oslobođenja Beograda

Bitka za oslobođenje Beograda ili Beogradska operacija je najveća i jedna od presudnih bitaka na Balkanu u toku Drugog svetskog rata.

U pripremama za bitku, Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije (NOVJ) je, uz podršku savezničke avijacije, presekla sve komunikacije nemačkoj Grupi armija E, koja je krenula iz Grčke, a iz Bugarske su na tlo Jugoslavije stupili delovi Trećeg ukrajinskog fronta Crvene armije SSSR. U operaciji je učestvovala Prva armijska grupa NOVJ, pod komandom generala Peka Dapčevića i Četvrti gardijski motomehanizovani korpus Crvene armije, pod komandom maršala Vladimira Ivanoviča Ždanova.

Borbe na teritoriji grada Beograda su trajale od 14. do 22. oktobra 1944. godine. Beograd je opkoljen s juga i istoka i udružene armije su dejstvovale živom silom, tenkovima, topovima i minobacačima. Beograd je pretrpeo velike materijalne štete, a oslobodilačke armije su položile ljudske žrtve. NOVJ je imala oko 2950, a Crvena armija oko 960 mrtvih boraca. Međutim, Vermaht je pretrpeo daleko veće materijalne i ljudske gubitke, imao je oko 17.000 mrtvih.

Bitka za oslobođenje Beograda je znatno doprinela bržem kraju rata u Evropi. Nemačke armije, koje su se povlačile iz Grčke i Albanije, više nisu mogle da koriste glavnu komunikaciju duž Vardara i Morave, već su bile upućene na daleko lošije planinske komunikacije preko Sandžaka, Bosne i Dalmacije. To je usporilo njihovo kretanje i povećalo ljudske i materijalne gubitke.

Stručna saradnja: Milorad Jovanović, PTT muzej, Beograd.

Umetnička obrada bloka: Radomir Bojanić, akademski slikar i Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Kataloške informacije

20. oktobar 2014.

Umetnička obrada Jakša Vlahović i Radomir Bojanić

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 1/4

Tiraž: 220,00 din (50,00 + 170,00) (višebojna) 20.000

Tabak: blok (2 marke)

Koverat sa žigom PD: 1

Nacrt: Motiv na marki nominale 50,00 din. levo u bloku porušeni mostovi i zgrade u Beogradu stradali u ratu, motiv na marki 170,00 din. desno u bloku grafički prikaz sadašnjeg Beograda, zgrada Narodne skupštine, hram svetog Save.

Veličina maraka u bloku: 42 x 29 mm.

Veličina bloka: 114 x 59 mm.

Važi neograničeno.

Božić 2014.

Ceo hrišćanski svet praznik Rođenja Hristovog svetkuje 25. decembra. Budući da tri pravoslavne patrijaršije – Jerusalimska, Ruska i Srpska vreme računaju po Julija-nskom kalendaru, za njihovu pastvu, zbog razlike od 13 dana, ovaj praznik stiže 7. januara. Božić je jedan od najznačajnijih i najradosnijih hrišćanskih praznika, a njegova poruka je poruka mira i ljubavi.

Božić se kod nas slavi tri dana. To je pre svega porodični praznik, a običaji vezani za njega su brojni. Na dan uoči Božića, Badnji dan, unosi se badnjak od hrastovog drveta u kuću, pali se kandilo, prostire slama u koju se stavljaju slatkiši, suve šljive, orasi, šećer i novčići. Slama simbolizuje jasle u kojima je Isus Hristos rođen. Badnjak je simbol dugovečnosti i čvrstine trajanja hrišćanstva, kao i toplote ljubavi koju nam Hristos donosi svojim rođenjem i dolaskom na Zemlju. Na sam dan Božića, rano ujutru, zvone zvona na hramovima i objavljuju dolazak i rođenje Hristovo. Narod odlazi u crkvu na Božićnu liturgiju i svi se pozdravljaju rečima „Hristos se rodi“ i „Vaistinu se rodi“.

Motiv na marki nominalne vrednosti 23,00 dinara: Freska „Božićna himna“ iz manastira Žiča, 1309-1316. godina. Motiv na marki nominalne vrednosti 70,00 dinara: Centralni motiv freske „Božićna himna“ iz manastira Žiča – Bogorodica sa Hristom i note sa pesmom Damaskina Grdaničkog.

Grafička obrada maraka: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Stručna saradnja: Muzej Srpske pravoslavne crkve, Beograd, Narodni muzej i Galerija fresaka, Beograd.

 

Kataloške informacije

17. oktobar 2014.

Umetnička obrada Jakša Vlahović

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 50.000; 70,00 din(višebojna) 50,000

Tabak: 25

Koverat sa žigom PD: 1

Nacrti: Freska „Božićna himna” iz manastira Žiča, 1309-1316god; Centralni motiv freske „Božićna himna” iz manastira Žiča – Bogorodica sa Hristom i note sa pesmom Damaskina Grdaničkog.

Veličina marke: 37,5 x 30 mm.

Važe neograničeno.

Nauka 2014.

100 godina od rođenja Petra Stevanovića (1914–1999)

Petar Stevanović, profesor geologije Univerziteta u Beogradu, redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Srpskog geološkog društva, naučnik svetskog renomea, poslednji je iz plejade učenika čuvenog srpskog geologa Jovana Žujovića.

Svoj radni vek otpočeo je 1938. godine u Prirodnjačkom muzeju kao kustos i rukovodilac Geološko-paleontološkog i Mineraloško-petrološkog odeljenja. Ratni period (1941–1945) proveo je u zarobljeništvu u radnom logoru Osnabrik u Nemačkoj. Pedagoški i naučno-istraživački rad započeo je 1946. godine na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Doktorsku disertaciju „Donji pliocen Srbije i susednih oblasti“ odbranio je na Paleontološkom institutu u Moskvi (SSSR) 1948. godine. Bio je predavač na predmetima: Istorijska geologija, Uvođenje u samostalne geološko-paleontološke radove, Paleontologija, Metode biostratigrafsko-paleontoloških istraživanja, Stratigrafija Jugoslavije i Geologija kvartara. Autor je udžbenika: Istorijska geologija II – paleozojske periode, Istorijska geologija – kenozojske periode i Geologija kvartara.

Kao vrstan poznavalac stratigrafije tvorevina neogene starosti panonskog basena, izdvojio je dva nova potkata (vremenska intervala): Portaferrian (gornji pont) i Serbian (gornji panon) i identifikovao četrdeset za nauku novih taksona (vrste i podvrste školjaka i puževa). Tokom dugogodišnjih geoloških terenskih istraživanja otkrio je mnogobrojne, nove fosilonosne lokalitete na području grada Beograda, Kolubarskog basena, Kostolca, Krupnja, Koceljeva, Loznice i u Timočkoj Krajini. Dobro poznavanje nekoliko svetskih jezika (ruski, francuski, nemački) omogućilo mu je da uspešno prati dostignuća iz domena geologije i da učestvuje u radu međunarodnih ekspertskih timova i komisija. Njegov prvi rad štampan je 1937. godine a do 1999, objavio je preko 200 naučnih i stručnih radova.

Bio je član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti, Slovenske akademije znanosti in umetnosti i Akademije nauka Bosne i Hercegovine, kao i počasni član Mađarskog geološkog društva i Paleontološkog društva SR Nemačke. Za svoj uspešni i plodonosni rad nagrađen je brojnim odlikovanjima i priznanjima (Orden rada sa zlatnim vencem, dve Oktobarske i Sedmojulska nagrada). Zahvaljujući velikoj radnoj energiji i samodisciplini ostvario je vrhunske naučne rezultate i dao svoj doprinos: razvoju i unapređenju geologije i geološke škole u Srbiji; obrazovanju i usavršavanju generacija geologa i paleontologa; afirmaciji i popularizaciji geologije i geoloških nauka; razvoju muzeologije i zaštiti i očuvanju geološkog nasleđa Srbije.

Stručna saradnja: Aleksandra Maran Stevanović, Prirodnjački muzej, Beograd.

200 godina od rođenja Josifa Pančića (Ugrine, 1814 – Beograd, 1888)

Kada je odlučio da se bavi botanikom Pančić nije ni slutio da će ga to odvesti u Srbiju gde će postati najčuveniji botaničar, i jedan od velikana srpske nauke. Prirodu je zavoleo još kao dete, i želja da o njoj nauči što više vodila ga je preko Gospića, Rijeke i Zagreba do Pešte, gde je studirao i doktorirao na Medicinskom fakultetu. U Srbiju je došao 1846. i tu ostao zauvek.

U svoja dva najznačajnija dela, Flora Kneževine Srbije (1874) i Dodatak Flori Kneževine Srbije (1884), naveo je čak oko 68% danas poznatih vrsta srpske flore. Njegovo najznačajnije otkriće je omorika (Picea omorika), do tada u nauci nepoznati endemični i reliktni četinar.

Iako je najznačajniji srpski botaničar i jedan od najvećih srpskih naučnika, Pančić je mnogo više od toga. Kao doktor medicine i sa znanjem nekoliko jezika (latinski, nemački, engleski, francuski, italijanski, španski) bio je jedan od najobrazovanijih ljudi tadašne Srbije. Začetnik je prirodnjačke misli i nauke u Srbiji jer je prvi: kompleksno istraživao prirodu, predavao prirodne nauke i bio profesor sledećoj generaciji čuvenih srpskih prirodnjaka, napisao udžbenike za prirodne nauke, stvorio stručnu terminologiju na srpskom jeziku za biljne i životinjske organe i geološke pojave, pisao o potrebi pažljivog korišćenja prirodnih dobara, napisao prve radove o fauni Srbije (štampane u Srbiji), osnovao Jestastvenički [Prirodnjački] kabinet čije su zbirke postale inicijalni fondovi Prirodnjačkog muzeja, osnovao prvu Botaničku baštu. Bio je poznata i uvažavana javna ličnost: prvi predsednik Srpske kraljevske akademije (danas SANU), šest puta rektor Velike škole, prvi upravnik Botaničke bašte, potpredsednik Narodne skupštine, državni savetnik, narodni poslanik. Zalagao se za unapređenje školstva i širenje obrazovanja i kulture. Bio je borac za mir i bratstvo među slovenskim narodima i kao lekar je učestvovao u svim oslobodilačkim ratovima koje je u to vreme vodila Kneževina Srbija. Postigao je sve to jer se celog života držao ubeđenja da: „Čovek sa znanjem može u mnogo prilika da bude od koristi nekome, ali da je neznanje uvek od štete celom društvu“.

Stručna saradnja: Olga Vasić, Prirodnjački muzej, Beograd.

 

Kataloške informacije

8. oktobar 2014.

Umetnička obrada Boban Savić

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 25.000; 74,00 din (višebojna) 25.000

Tabak: 10

Koverti sa žigom PD: 2

Nacrti: Portret Petra Stevanovića, školjka Limnocardium; Portret Josifa Pančića, Pančićeva omorika Picea Omorika.

Veličina marke: 30 x 37,5 mm

Važi neograničeno.

Muzejski eksponati 2014.

Pojava grbova, znamenja pojedinaca ili određenih zajednica, vezuje se za srednji vek u Evropi. Prva pravila heraldike, nauke o grbovima, koja se odnose na izgled i namenu grbova, datiraju još iz 11. veka.

Srpska heraldika ima korene u heraldičkim znamenjima srednjovekovne srpske države i tadašnje vlastele, dok početak tzv. ilirske heraldike, odnosno heraldike južnoslovenskih zemalja, predstavlja zbornik grbova rađen oko 1590. godine za admirala Petra Grgurića Ohmučevića. Jedan od najstarijih sačuvanih prepisa ovog grbovnika, kome je izgubljen trag, je rukopisni Beogradski grbovnik II s početka 17. veka, koji se čuva u kolekciji Muzeja primenjene umetnosti u Beogradu od 1963. godine.

Beogradski grbovnik II ima uobičajen sadržaj za ilirske grbovnike. Sadrži 158 paginiranih strana sa predstavama grbova južnoslovenskih zemalja, država cara Dušana i Uroša, i grbova 141 plemićke porodice. Grbovi su slikani temperom, zlatom i srebrom (uz latinične legende u trakama ispod grbova), na papiru koji se, prema vodenim znakovima, prozvodio u Pragu ili Gracu od 1574. do 1603. Povez potiče s početka XIX veka. Grbovi su slikani veoma vešto, a u likovnom pogledu Beogradski grbovnik II, bez sumnje je najuspeliji grbovnik od svih poznatih prepisa.

Motiv na marki noninalne vrednosti 23,00 dinara: grb Nemanjića, nastao početkom 17. veka; motiv na vinjeti: grb Srbije, nastao početkom 17. veka; Motiv na marki nominalne vrednosti 69,00 dinara: grb Brankovića, nastao početkom 17. veka; motiv na vinjeti: grb Raške, nastao početkom 17. veka.

Motiv na noverti: grbovi Nemanjića i Lazarevića, rekonstrukcije prof. dr Aleksandra Palavestre.

Stručna saradnja: dr Aleksandar Palavestra, redovni profesor Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i Muzej primenjene umetnosti u Beogradu.

Grafička obrada maraka: Anamari Banjac, akademski slikar, Beograd.

Kataloške informacije

1. oktobar 2014.

Umetnička obrada Anamari Banjac

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 45.000; 69,00 din (višebojna) 45.000

Tabak: 9 + vinjeta

Koverat sa žigom PD: 1

Nacrti: Grb Nemanjića, nastao početkom 17 veka; Grb Brankovića, nastao počekom 17 veka.

Veličina marke: 30 x 37,5 mm.

Važe neograničeno.