Kolekcionar: Nauka 2014.

100 godina od rođenja Petra Stevanovića (1914–1999)

Petar Stevanović, profesor geologije Univerziteta u Beogradu, redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Srpskog geološkog društva, naučnik svetskog renomea, poslednji je iz plejade učenika čuvenog srpskog geologa Jovana Žujovića.

Svoj radni vek otpočeo je 1938. godine u Prirodnjačkom muzeju kao kustos i rukovodilac Geološko-paleontološkog i Mineraloško-petrološkog odeljenja. Ratni period (1941–1945) proveo je u zarobljeništvu u radnom logoru Osnabrik u Nemačkoj. Pedagoški i naučno-istraživački rad započeo je 1946. godine na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Doktorsku disertaciju „Donji pliocen Srbije i susednih oblasti“ odbranio je na Paleontološkom institutu u Moskvi (SSSR) 1948. godine. Bio je predavač na predmetima: Istorijska geologija, Uvođenje u samostalne geološko-paleontološke radove, Paleontologija, Metode biostratigrafsko-paleontoloških istraživanja, Stratigrafija Jugoslavije i Geologija kvartara. Autor je udžbenika: Istorijska geologija II – paleozojske periode, Istorijska geologija – kenozojske periode i Geologija kvartara.

Kao vrstan poznavalac stratigrafije tvorevina neogene starosti panonskog basena, izdvojio je dva nova potkata (vremenska intervala): Portaferrian (gornji pont) i Serbian (gornji panon) i identifikovao četrdeset za nauku novih taksona (vrste i podvrste školjaka i puževa). Tokom dugogodišnjih geoloških terenskih istraživanja otkrio je mnogobrojne, nove fosilonosne lokalitete na području grada Beograda, Kolubarskog basena, Kostolca, Krupnja, Koceljeva, Loznice i u Timočkoj Krajini. Dobro poznavanje nekoliko svetskih jezika (ruski, francuski, nemački) omogućilo mu je da uspešno prati dostignuća iz domena geologije i da učestvuje u radu međunarodnih ekspertskih timova i komisija. Njegov prvi rad štampan je 1937. godine a do 1999, objavio je preko 200 naučnih i stručnih radova.

Bio je član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti, Slovenske akademije znanosti in umetnosti i Akademije nauka Bosne i Hercegovine, kao i počasni član Mađarskog geološkog društva i Paleontološkog društva SR Nemačke. Za svoj uspešni i plodonosni rad nagrađen je brojnim odlikovanjima i priznanjima (Orden rada sa zlatnim vencem, dve Oktobarske i Sedmojulska nagrada). Zahvaljujući velikoj radnoj energiji i samodisciplini ostvario je vrhunske naučne rezultate i dao svoj doprinos: razvoju i unapređenju geologije i geološke škole u Srbiji; obrazovanju i usavršavanju generacija geologa i paleontologa; afirmaciji i popularizaciji geologije i geoloških nauka; razvoju muzeologije i zaštiti i očuvanju geološkog nasleđa Srbije.

Stručna saradnja: Aleksandra Maran Stevanović, Prirodnjački muzej, Beograd.

200 godina od rođenja Josifa Pančića (Ugrine, 1814 – Beograd, 1888)

Kada je odlučio da se bavi botanikom Pančić nije ni slutio da će ga to odvesti u Srbiju gde će postati najčuveniji botaničar, i jedan od velikana srpske nauke. Prirodu je zavoleo još kao dete, i želja da o njoj nauči što više vodila ga je preko Gospića, Rijeke i Zagreba do Pešte, gde je studirao i doktorirao na Medicinskom fakultetu. U Srbiju je došao 1846. i tu ostao zauvek.

U svoja dva najznačajnija dela, Flora Kneževine Srbije (1874) i Dodatak Flori Kneževine Srbije (1884), naveo je čak oko 68% danas poznatih vrsta srpske flore. Njegovo najznačajnije otkriće je omorika (Picea omorika), do tada u nauci nepoznati endemični i reliktni četinar.

Iako je najznačajniji srpski botaničar i jedan od najvećih srpskih naučnika, Pančić je mnogo više od toga. Kao doktor medicine i sa znanjem nekoliko jezika (latinski, nemački, engleski, francuski, italijanski, španski) bio je jedan od najobrazovanijih ljudi tadašne Srbije. Začetnik je prirodnjačke misli i nauke u Srbiji jer je prvi: kompleksno istraživao prirodu, predavao prirodne nauke i bio profesor sledećoj generaciji čuvenih srpskih prirodnjaka, napisao udžbenike za prirodne nauke, stvorio stručnu terminologiju na srpskom jeziku za biljne i životinjske organe i geološke pojave, pisao o potrebi pažljivog korišćenja prirodnih dobara, napisao prve radove o fauni Srbije (štampane u Srbiji), osnovao Jestastvenički [Prirodnjački] kabinet čije su zbirke postale inicijalni fondovi Prirodnjačkog muzeja, osnovao prvu Botaničku baštu. Bio je poznata i uvažavana javna ličnost: prvi predsednik Srpske kraljevske akademije (danas SANU), šest puta rektor Velike škole, prvi upravnik Botaničke bašte, potpredsednik Narodne skupštine, državni savetnik, narodni poslanik. Zalagao se za unapređenje školstva i širenje obrazovanja i kulture. Bio je borac za mir i bratstvo među slovenskim narodima i kao lekar je učestvovao u svim oslobodilačkim ratovima koje je u to vreme vodila Kneževina Srbija. Postigao je sve to jer se celog života držao ubeđenja da: „Čovek sa znanjem može u mnogo prilika da bude od koristi nekome, ali da je neznanje uvek od štete celom društvu“.

Stručna saradnja: Olga Vasić, Prirodnjački muzej, Beograd.