Nauka 2014.

100 godina od rođenja Petra Stevanovića (1914–1999)

Petar Stevanović, profesor geologije Univerziteta u Beogradu, redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Srpskog geološkog društva, naučnik svetskog renomea, poslednji je iz plejade učenika čuvenog srpskog geologa Jovana Žujovića.

Svoj radni vek otpočeo je 1938. godine u Prirodnjačkom muzeju kao kustos i rukovodilac Geološko-paleontološkog i Mineraloško-petrološkog odeljenja. Ratni period (1941–1945) proveo je u zarobljeništvu u radnom logoru Osnabrik u Nemačkoj. Pedagoški i naučno-istraživački rad započeo je 1946. godine na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Doktorsku disertaciju „Donji pliocen Srbije i susednih oblasti“ odbranio je na Paleontološkom institutu u Moskvi (SSSR) 1948. godine. Bio je predavač na predmetima: Istorijska geologija, Uvođenje u samostalne geološko-paleontološke radove, Paleontologija, Metode biostratigrafsko-paleontoloških istraživanja, Stratigrafija Jugoslavije i Geologija kvartara. Autor je udžbenika: Istorijska geologija II – paleozojske periode, Istorijska geologija – kenozojske periode i Geologija kvartara.

Kao vrstan poznavalac stratigrafije tvorevina neogene starosti panonskog basena, izdvojio je dva nova potkata (vremenska intervala): Portaferrian (gornji pont) i Serbian (gornji panon) i identifikovao četrdeset za nauku novih taksona (vrste i podvrste školjaka i puževa). Tokom dugogodišnjih geoloških terenskih istraživanja otkrio je mnogobrojne, nove fosilonosne lokalitete na području grada Beograda, Kolubarskog basena, Kostolca, Krupnja, Koceljeva, Loznice i u Timočkoj Krajini. Dobro poznavanje nekoliko svetskih jezika (ruski, francuski, nemački) omogućilo mu je da uspešno prati dostignuća iz domena geologije i da učestvuje u radu međunarodnih ekspertskih timova i komisija. Njegov prvi rad štampan je 1937. godine a do 1999, objavio je preko 200 naučnih i stručnih radova.

Bio je član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti, Slovenske akademije znanosti in umetnosti i Akademije nauka Bosne i Hercegovine, kao i počasni član Mađarskog geološkog društva i Paleontološkog društva SR Nemačke. Za svoj uspešni i plodonosni rad nagrađen je brojnim odlikovanjima i priznanjima (Orden rada sa zlatnim vencem, dve Oktobarske i Sedmojulska nagrada). Zahvaljujući velikoj radnoj energiji i samodisciplini ostvario je vrhunske naučne rezultate i dao svoj doprinos: razvoju i unapređenju geologije i geološke škole u Srbiji; obrazovanju i usavršavanju generacija geologa i paleontologa; afirmaciji i popularizaciji geologije i geoloških nauka; razvoju muzeologije i zaštiti i očuvanju geološkog nasleđa Srbije.

Stručna saradnja: Aleksandra Maran Stevanović, Prirodnjački muzej, Beograd.

200 godina od rođenja Josifa Pančića (Ugrine, 1814 – Beograd, 1888)

Kada je odlučio da se bavi botanikom Pančić nije ni slutio da će ga to odvesti u Srbiju gde će postati najčuveniji botaničar, i jedan od velikana srpske nauke. Prirodu je zavoleo još kao dete, i želja da o njoj nauči što više vodila ga je preko Gospića, Rijeke i Zagreba do Pešte, gde je studirao i doktorirao na Medicinskom fakultetu. U Srbiju je došao 1846. i tu ostao zauvek.

U svoja dva najznačajnija dela, Flora Kneževine Srbije (1874) i Dodatak Flori Kneževine Srbije (1884), naveo je čak oko 68% danas poznatih vrsta srpske flore. Njegovo najznačajnije otkriće je omorika (Picea omorika), do tada u nauci nepoznati endemični i reliktni četinar.

Iako je najznačajniji srpski botaničar i jedan od najvećih srpskih naučnika, Pančić je mnogo više od toga. Kao doktor medicine i sa znanjem nekoliko jezika (latinski, nemački, engleski, francuski, italijanski, španski) bio je jedan od najobrazovanijih ljudi tadašne Srbije. Začetnik je prirodnjačke misli i nauke u Srbiji jer je prvi: kompleksno istraživao prirodu, predavao prirodne nauke i bio profesor sledećoj generaciji čuvenih srpskih prirodnjaka, napisao udžbenike za prirodne nauke, stvorio stručnu terminologiju na srpskom jeziku za biljne i životinjske organe i geološke pojave, pisao o potrebi pažljivog korišćenja prirodnih dobara, napisao prve radove o fauni Srbije (štampane u Srbiji), osnovao Jestastvenički [Prirodnjački] kabinet čije su zbirke postale inicijalni fondovi Prirodnjačkog muzeja, osnovao prvu Botaničku baštu. Bio je poznata i uvažavana javna ličnost: prvi predsednik Srpske kraljevske akademije (danas SANU), šest puta rektor Velike škole, prvi upravnik Botaničke bašte, potpredsednik Narodne skupštine, državni savetnik, narodni poslanik. Zalagao se za unapređenje školstva i širenje obrazovanja i kulture. Bio je borac za mir i bratstvo među slovenskim narodima i kao lekar je učestvovao u svim oslobodilačkim ratovima koje je u to vreme vodila Kneževina Srbija. Postigao je sve to jer se celog života držao ubeđenja da: „Čovek sa znanjem može u mnogo prilika da bude od koristi nekome, ali da je neznanje uvek od štete celom društvu“.

Stručna saradnja: Olga Vasić, Prirodnjački muzej, Beograd.

 

Kataloške informacije

8. oktobar 2014.

Umetnička obrada Boban Savić

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 25.000; 74,00 din (višebojna) 25.000

Tabak: 10

Koverti sa žigom PD: 2

Nacrti: Portret Petra Stevanovića, školjka Limnocardium; Portret Josifa Pančića, Pančićeva omorika Picea Omorika.

Veličina marke: 30 x 37,5 mm

Važi neograničeno.

Muzejski eksponati 2014.

Pojava grbova, znamenja pojedinaca ili određenih zajednica, vezuje se za srednji vek u Evropi. Prva pravila heraldike, nauke o grbovima, koja se odnose na izgled i namenu grbova, datiraju još iz 11. veka.

Srpska heraldika ima korene u heraldičkim znamenjima srednjovekovne srpske države i tadašnje vlastele, dok početak tzv. ilirske heraldike, odnosno heraldike južnoslovenskih zemalja, predstavlja zbornik grbova rađen oko 1590. godine za admirala Petra Grgurića Ohmučevića. Jedan od najstarijih sačuvanih prepisa ovog grbovnika, kome je izgubljen trag, je rukopisni Beogradski grbovnik II s početka 17. veka, koji se čuva u kolekciji Muzeja primenjene umetnosti u Beogradu od 1963. godine.

Beogradski grbovnik II ima uobičajen sadržaj za ilirske grbovnike. Sadrži 158 paginiranih strana sa predstavama grbova južnoslovenskih zemalja, država cara Dušana i Uroša, i grbova 141 plemićke porodice. Grbovi su slikani temperom, zlatom i srebrom (uz latinične legende u trakama ispod grbova), na papiru koji se, prema vodenim znakovima, prozvodio u Pragu ili Gracu od 1574. do 1603. Povez potiče s početka XIX veka. Grbovi su slikani veoma vešto, a u likovnom pogledu Beogradski grbovnik II, bez sumnje je najuspeliji grbovnik od svih poznatih prepisa.

Motiv na marki noninalne vrednosti 23,00 dinara: grb Nemanjića, nastao početkom 17. veka; motiv na vinjeti: grb Srbije, nastao početkom 17. veka; Motiv na marki nominalne vrednosti 69,00 dinara: grb Brankovića, nastao početkom 17. veka; motiv na vinjeti: grb Raške, nastao početkom 17. veka.

Motiv na noverti: grbovi Nemanjića i Lazarevića, rekonstrukcije prof. dr Aleksandra Palavestre.

Stručna saradnja: dr Aleksandar Palavestra, redovni profesor Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i Muzej primenjene umetnosti u Beogradu.

Grafička obrada maraka: Anamari Banjac, akademski slikar, Beograd.

Kataloške informacije

1. oktobar 2014.

Umetnička obrada Anamari Banjac

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 45.000; 69,00 din (višebojna) 45.000

Tabak: 9 + vinjeta

Koverat sa žigom PD: 1

Nacrti: Grb Nemanjića, nastao početkom 17 veka; Grb Brankovića, nastao počekom 17 veka.

Veličina marke: 30 x 37,5 mm.

Važe neograničeno.

Dan marke 2014.

Sa pojavom pisane reči javila se i potreba da se napisana poruka i prenese. Stari Rimljani su posebnu pažnju posvećivali prenosu pisama kroz svoje carstvo. I sama reč pošta (posta, poste, post) vodi poreklo od latinskog glagola ponere, što znači postaviti, namestiti. Dok je u latinskom jeziku ova reč označavala pojam o mestu gde se nalazila putna stanica za promenu konja i odmor vesnika, danas je ona postala skoro univerzalni pojam koji obuhvata celokupnu poštansku ustanovu sa svim njenim mnogobrojnim funkcijama.

Pismo je vid pisane komunikacije među odsutnim licima, razgovor između pošiljaoca i primaoca, koji su prostorno razdvojeni. Ono služi za iznošenje misli, želja i osećanja, kao i za prenošenje obaveštenja i poruka. Svrha pisanja pisama bila je oduvek od velike važnosti, bilo lične, bilo državne, bilo opšte.

Pisana komunikacija u srednjem veku slabije je razvijena nego za vreme Helena i Rimljana, a najstarije poznato srpsko pismo je ono koje je Sveti Sava uputio studeničkom igumanu Spiridonu sa svoga putovanja u Svetu zemlju, oko 1230. godine. Zbog svog značaja i uloge, ne samo u poštanskom sistemu već i u razvoju društva, ovogodišnje tradicionalno izdanje „Dan marke” posvećeno je pismu.

Kao motiv na marki prikazano je preporučeno pismo iz 1868. godine upućeno iz Brze Palanke ispravno frankirano parom maraka od 40 para i markom od 20 para na pelir papiru sa likom knjaza Mihaila Obrenovića. Marke su poništene odgovarajućim uokvirenim žigom NAPLAĆENO, koji se u ovoj pošti koristio od sredine pedesetih godina 18. veka. Iznad maraka je odgovarajući žig PREPORUČENO, a sa strane okrugli crni žig BRZOPALANAČKA, koji je na pošti u Brzoj Palanci bio u periodu od 1863. do 1865. godine. Pismo (savijen omot) je prve stope težine, odnosno 1 1/2 drama, za koje je poštanska tarifa 20 para, preporuka 40 para i povratni recepis 40 para. Pismo je upućeno Carskom i Kraljevskom Austrijskom generalnom konzulatu u Beogradu i jedino je poznato pismo te vrste.

Umetnička obrada marke: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Stručna saradnja: Bora Stanković.

Kataloške informacije

23. septembar 2014.

Umetnička obrada Jakša Vlahović

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 45.000

Tabak: 25

Koverat sa žigom PD: 1

Nacrt: Preporučeno pismo iz 1868. godine upućeno iz Brze Palanke ispravno frankirano parom maraka od 40 para i markom od 20 para na pelir papiru sa likom knjaza Mihajla Obrenovića.

Veličina marke: 37,5 x 30 mm.

Važi neograničeno.

100 godina od rođenja patrijarha srpskog Pavla

Patrijarh Pavle (na krštenju Gojko Stojčević) rođen je 11. septembra (na Usekovanje) 1914. godine u selu Kućanci, srez Donji Miholjac (Slavonija), od roditelja zemljoradnika. U rodnom mestu je završio osnovnu školu, nižu gimnaziju u Tuzli, a višu sa ispitom zrelosti u VI muškoj gimnaziji u Beogradu. Šestorazrednu Bogosloviju je završio u Sarajevu 1936. godine. Završio je Bogoslovski fakultet u Beogradu.

Drugi svetski rat ga je zatekao u vojsci. Kao izbeglica bio je u manastiru Sveta Trojica u Ovčaru. Za vreme okupacije bio je veroučitelj deci iz izbeglištva u Banji Koviljači, do 1944. godine. Obolevši tada, dolazi u manastir Vujan, gde je bio do 1946. godine da bi dve godine kasnije prešao u manastir Blagoveštenje u Ovčarsko-kablarskoj klisuri. Od 1949. do 1955. godine bio je sabrat manastira Rače vršeći razna poslušanja. U međuvremenu je jednu školsku godinu, 1950/51, proveo kao suplent Bogoslovije u Prizrenu, upravo kada je prva posleratna generacija stigla do bogoslovskog ispita zrelosti. U manastiru Blagoveštenju primio je monaški postrig 1948. godine.

Rukopoložen je u čin jerođakona iste godine, a u čin jeromonaha 1954. godine. Odlikovan je činom protosinđela 1954. godine. Na postidplomskim studijama na atinskom Bogoslovskom fakultetu bio je od Božića 1955. do maja 1957. godine. Tokom boravka u Grčkoj posebno se bavio novozavetnim studijama kao i pitanjima iz Liturgike, što mu je kasnije bilo od ogromne koristi u radu na izdavanju mnogih bogoslužbenih tekstova na crkvenoslovenskom i srpskom jeziku. Za episkopa raško-prizrenskog izabran je 29. maja 1957. godine. Ustoličen je 13. oktobra 1957. godine u Sabornoj prizrenskoj crkvi. Za strpljiv, pouzdan naučni rad na bogoslovskom polju, Bogoslovski fakultet mu je 1988. godine dodelio zvanje počasnog doktora bogoslovlja.

Episkop Pavle 1. decembra 1990. godine izabran je za patrijarha Srpske pravoslavne crkve. Novoizabrani Arhiepiskop pećki, Mitropolit beogradsko-karlovački i Patrijarh srpski G. Pavle ustoličen je sutradan, 2. decembra, u Sabornoj crkvi u Beogradu. U svojoj pristupnoj besedi novi Patrijarh je uputio verujućem srpskom pravoslavnom narodu, pravoslavnoj vaseljeni, hrišćanskom svetu i svim ljudima dobre volje poruku mira i ljubavi. U manastiru Pećke Patrijaršije, ustoličen je u tron pećkih patrijaraha 22. maja 1994. godine. Upokojio se na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu, 15. novembra 2009. godine.

Umetnička obrada maraka: mr Boban Savić, akademski slikar.

Kataloške informacije

11. seprembar 2014.

Umetnička obrada Boban Savić

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 25.000

Tabak: 8 + vinjeta

Koverat sa žigom PD: 1

Nacrt: Portret patrijarha srpskog Pavla, saborna crkva u Beogradu.

Veličina marke: 30 x 37,5 mm.

Važi neograničeno.

100 godina od bitke na Gučevu

Uz državne i vojne počasti na Gučevu kraj Loznice obeleženo je 100 godina od početka bitke za Kotu 708, bitke u kojoj je 60 hiljada srpskih ratnika 55 dana nadčovečanskim žrtvama sprečavalo prodor više od 130 hiljada austrougarskih vojnika u Srbiju.

Bitka na Gučevu vođena je u sklopu bitke na Drini od 8. septembra do početka novembra 1914. godine. Srpske trupe su oko 26. septembra stigle na Gučevo, ali kako ga nisu mogle osvojiti, utvrdile su se u neposrednoj blizini neprijateljskih linija.

Gučevska bitka poznata je kao jedna od prvih rovovskih bitaka iz Prvog svetskog rata. Srpski i austrougarski rovovi bili su na veoma maloj udaljenosti, koja je na pojedinim kotama iznosila pet do sedam metara. Na frontu od Šapca do Sokolske planine sukobljene strane su iskopale rovove na razdaljini od 300 do 150 metara, a na nekim mestima rovovi su bili udaljenosti svega 50 metara jedni od drugih. Na Eminovim vodama najmanje službeno zabeleženo rastojanje između dva rova bilo je svega 7 metara.

Neki rovovi su bili duboki i po dva metra, sa postavljenim nastrešnicama radi zaštite od šrapnela, protezali su se u obliku izlomljenih linija ivicama šume i preko njiva. Kako je nastupilo jesenje vreme, sa čestim kišama, vojnici su stanovali u zemunicama. Blatnjavi rovovi su obično bili puni vode pa su smišljani razni načini kako bi se ona eliminisala.

Ovako mala udaljenost između srpskih i austrougarskih rovova paralisala je je topove austrougarske artiljerije, koja je bila daleko nadmoćnija od srpske. Osnovni cilj austrougarske ofanzive, da se probije kroz centar i opkoli srpska krila, nije ostvaren i pored opšte nadmoći neprijatelja i početnih uspeha. Ipak, padom kota 708, Eminove vode i Kulišta, 6. novembra palo je i Gučevo, a jedinice kombinovane divizije morale su da se povuku na desnu obalu Štire. U borbama na Gučevu srpske trupe imale su znatne gubitke, ali su ostvarile cilj, parališući austrougarsku vojsku na tom delu fronta skoro dva meseca.

Srpska Vrhovna Komanda naređuje postepeno povlačenje Prve, Druge i Treće armije za odbranu Valjeva, nadajući se, da će u tom vremenu popuniti redove novim ljudstvom i da će stići očekivana municija iz Soluna. Opšte povlačenje ka Valjevu naređeno je 8. novembra, ali pod vrlo teškim okolnostima, jer se sa vojskom kretalo i sve stanovništvo, koje nije smelo čekati po drugi put austrijsku invaziju. Do 14. novembra, sve tri srpske armije bile su prikupljene za odbranu Valjeva i delimično popunjene regrutima, ali kako očekivana municija i ostala vojna oprema još nije stigla, Srpska Vrhovna komanda naređuje povlačenje svoje tri armije i to na desnu obalu Kolubare, njenu pritoku reku Ljig i na planinu Suvobor, što je uvod u Kolubarsku bitku, koja je otpočela već 16. novembra 1914. godine.

Radost Evrope 2014.

Susreti dece „Radost Evrope“, svake godine, od daleke 1969, okupljaju decu Evrope uzrasta od 7 do 15 godina koja različitim aktivnostima promovišu prijateljstvo kao simbol jedinstva dečjeg sveta, ali predstavljaju i stalnu razmenu različitih kultura. Autentična dečja kreativnost, iskazana u što neposrednijem kontaktu sa građanima Beograda, svakog oktobra (od 2. do 5.), otvara vrata boljem međusobnom razumevanju i boljem razumevanju dečjeg sveta uopšte.

Dečji kulturni centar Beograda već 40 godina organizuje dečji likovni konkurs „Radost Evrope“, a radovi naj-talentovanije dece iz Evrope i sveta nalaze mesto na prigodnim poštanskim markama i kovertima prvog dana Pošte Srbije.

Motiv na marki: K. Banučander, 10 godina, Indija.

Motiv na vinjeti: A. Sandep Kumar, 18 godina, Indija.

Motivi na koverti: Andrea Tomović, Srbija; Mateuš Prevcing, 11 godina, Poljska; Matilda Milisavljević, 11 godina, Srbija; Krutart Šah, 6 godina, Indija.

Stručna saradnja: Dečji kulturni centar Beograd.

Grafička obrada marke: Anamari Banjac, akademski slikar.

Kataloške informacije

2. septembar 2014.

Umetnička obrada Anamari Banjac

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 70,00 din (višebojna) 25.000

Tabak: 8 + vinjeta

Koverat sa žigom PD: 1

Nacrt: K. Banučander, 10 godina, Indija.

Veličina marke: 37,5 x 30 mm.

Važi neograničeno.

Kovani novac u optizaju 2014.

Kovani novac u opticaju apoena od 1, 2 i 5 dinara, izdanja Narodne banke Srbije 2014. godine i medaljoni Vojvoda Stepa Stepanović i Vojvoda Živojin Mišić.

Prvi dan Prvog svetskog rata

Objava rata

Telegram objave rata Austrougarske Srbiji poslat je 28. jula u 11.10, napisan na službenom francuskom jeziku, iz Beča je preko Bukurešta stigao redovnom poštom u 12.30 sati u Niš. Primio ga je verovatno dežurni u ministarstvu inostranih dela koji je požurio da ga preda predsedniku vlade. Budući da nije stigao diplomatskom poštom i da baron Grizinger, nemački poslanik koji je nakon prekida diplomatskih odnosa Srbije i Austrougarske čuvao i interese Austrougarske, nije o telegramu ništa znao. Pašić je odmah zatražio proveru autentičnosti telegrama kod rumunske strane.

Sadržaj telegrama glasi:

"Kraljevskom ministru inostranih dela u Nišu, Kraljevska Vlada Srbije nije na zadovoljavajući način odgovorila na notu datiranu 23. julom 1914, koju joj je predao austrougarski poslanik u Beogradu, zbog čega Carska i Kraljevska Vlada nalazi da je prinudjena da se osloni na silu oružja radi očuvanja svojih prava i interesa. Od ovog trenutka Austrougarska se smatra u ratu sa Srbijom. Ministar inostranih dela Austrougarske grof Berhtold".

Original telegrama čuva se u Arhivu Srbije.

Fauna 2014.

Divlja mačka Felis silvestris – Divlja mačka je najmanji evropski predstavnik mačaka. Iako se često misli da je od nje pripitomljavanjem nastala domaća mačka, to je sasvim pogrešno, jer domaća mačka vodi poreklo od rano pripitomljenih severnoafričkih mačaka, a dokazi o tome nađeni su u ostacima staroegipatske kulture. Ipak, pošto se radi o srodnim vrstama, hibridizacija domaće i divlje mačke se danas često dešava, jer su domaće mačke sve brojnije u prirodi kao podivljale. Divlja mačka je tipična šumska vrsta sisara koja se teže navikava na blizinu čoveka, koristeći sve češće skrovita mesta napuštenih zgrada van naselja kao svoje brloge. Koti do 4 mladunca i žive vrlo skrovito. Hrani se pticama i sitnim sisarima koje vešto lovi. Divlja mačka je svrstana u zaštićene vrste koje se u Srbiji štite lovostajem od 1. marta do 30. juna, dok je u Vojvodini strogo zaštićena i lovostaj je propisan preko cele godine.

Lisica Vulpes vulpes – Za lovce štetočina, za prirodnjake vredni sanitarac. Lisica pripada porodici pasa i redu zveri i kao takva je najbrojnija među njima. Iskonsko stanište joj je šuma, ali se prilagodila na život u blizini čoveka, jer uz njega lakše dolazi do obilja hrane. Živi u brlozima koje nalazi ili sama kopa. Ne pravi čopore, već samo agregacije koje nastaju korišćenjem zajedničkog skloništa. Mladunaca u okotu može biti do 7. Lisica je odavno u potrazi za hranom počela da živi neposredno uz čoveka, naročito zbog jestivog organskog otpada koji čovek gomila u svojoj okolini, ali i zbog dostupnosti sitne stoke, naročito živine. Kao retko koja vrsta, ali na osnovu njene biologije, brojnosti i ekološke uloge u prirodi, lisica u Srbiji dugo nije svrstana na liste zaštićenih vrsta, a naročito nije bila zaštićena lovostajem. Iako takav status ima odnedavno, ipak je dozvoljeno loviti preko cele godine. Glavni je rezervoar i prenosnik besnila u prirodi. Zbog toga je nedavno u Srbiji počela primena oralne vakcinacije u prirodi protiv ove opake zoonoze.

Vuk Canis lupus - Najveći je predstavnik porodice pasa u Evropi. Živi u čoporima gde je precizno definisana hijerarhija koje se svi članovi pridržavaju, a koja se ogleda u postojanju dominantnog para i njihovih sledbenika različitog nivoa, zajedničkom lovu, redosledu hranjenja i drugim manifestacijama. Kote se u brlozima, a mladunaca može biti do 6 u jednom leglu. Stanište vuka je obično u šumama pobrđa i planina koje pružaju dovoljno mesta za skrivanje. Hrana im je meso i iznutrice, pre svega sisara. Plen su im pripadnici najdostupnijih vrsta, ali su omiljeni papkari – srna i jelen, a rado se hrane i lešinama. Na domaćim životinjama redovno prave štete ukoliko im je to omogućeno tradicionalnim načinom držanja i čuvanja stoke. Zbog toga je vuk omražen među seoskim stanovništvom, naročito među stočarima. Iz tog razloga su često na meti lovaca, mada odstrel vuka nije tako jednostavan i čest, jer je vuk majstor izbegavanja čoveka i njegovih potera. Posle Drugog svetskog rata populacija vuka u Srbiji je bila znatno proređena upotrebom otrovnih mamaca. Nakon zabrane upotrebe otrova populacija se postepeno oporavila i danas u Srbiji živi oko 1000 primeraka. Mužjaci se mogu loviti tokom cele godine, a ženke i mladunci od 1. jula do 28. februara. U Vojvodini je strogo zaštićen u nekim delovima pokrajine.

Ris Lynx lynx - Ovo je najveća evropska mačka. Živi skrivenim životom u teško pristupačnim brdskim i planinskim šumama, naročito onim koje su bogate pašnjacima, proplancima i stenama. Ris je samotnjak i više primeraka zajedno se mogu videti samo u periodu parenja i tokom odrastanja mladunaca kada oni s majkom čine porodičnu grupu. Pare se u februaru, kote do četiri mladunca u aprilu, a mladunci majku napuštaju sa nešto više od godinu dana starosti. Hrani se mesom dostupnih sisara i ptica, a najčešći plen su mu srne, šumske koke i divokoze. U Srbiji su slučajevi šteta od risa gotovo nepoznati. U mnogim zemljama je ris trajno zaštićena vrsta, a samo u nekima se štiti lovostajem. U Srbiji je ris već duže vreme trajno zaštićen i svrstan u strogo zaštićene vrste. U jugozapadnim delovima zemlje žive pripadnici balkanske populacije koja, izgleda, gubi bitku s vremenom i čovekom i nalazi se na ivici opstanka. U istočnim delovima Srbije žive pripadnici karpatske populacije čija je perspektiva svetla, jer se njihov areal i brojnost povećavaju.

Umetnička obrada maraka: Mr Boban Savić, akademski slikar.

Stručna saradnja: Prirodnjački muzej u Beograd.

Kataloške informacije

30. jun 2014.

Umetnička obrada Boban Savić

Štampa: višebojni ofset „ZIN” Beograd; z.č. 13 3/4

Tiraž: 23,00 din (višebojna) 25.000; 35,00 din (višebojna) 25.000; 46,00 din (višebojna) 25.000; 70,00 din (višebojna) 25.000

Tabak: 20

Koverat sa žigom PD: 2

Nacrti: Divlja mačka Felis silvestris; Lisica Vulpes vulpes; Vuk Canis lupus; Ris Lynx lynx.

Veličina maraka: 37,5 x 30 mm.

Važi neograničeno.