Znamenite žene Srbije

OLIVERA LAZAREVIĆ (nezvanično od 1373. do 1444), žrtvovana za svoj narod. Princeza Olivera bila je najmlađa kćer kneza Lazara i kneginje Milice. Rodila se između 1373. i 1376. godine u Kruševcu, gde je na dvoru svojih roditelja živela sve do 1390. Njeno pravo ime bilo je Olivera, ali je poznata pod imenom Despina, kako su je zvali Dubrovčani i njena starija sestra Jelena Balšić. Po majci Milici, Olivera vodi poreklo od loze Nemanjića. Po već utvrđenoj tradiciji, nasleđenoj od Vizantije i Nemanjića, sve kćeri kneza Lazara, pa tako i Olivera bile su odgojene u ambiciozne, pametne, obrazovane, samosvesne i energične žene, prave vladarke, nalik svojoj majci Milici. Posle Boja na Kosovu data je sultanu Bajazitu kao zalog za mir između Turske i Srbije. Bila je jedna od četiri zvanične Bajazitove supruge, a činjenica da mu nije rodila decu i nije promenila pravoslavnu veru, očigledan je dokaz Bajazitove ogromne ljubavi. Svoje mesto u haremu i sultanovom srcu Olivera je često koristila da pomogne svom napaćenom narodu i državi. Zahvaljujući Oliverinom velikom uticaju na Bajazita, ali i Bajazitovom velikom poštovanju prema njenoj majci Milici i bratu Stefanu, Srbija je u to vreme imala mnogo povoljniji položaj nego druge balkanske vazalne države.

ČUČUK STANA (1795-1849), ratnica. Bila je lepa, odvažna i hrabra žena, ispred svog vremena. Nju je voleo Hajduk Veljko Petrović, a ona je volela borbu i ratovanje. Bila je mala i krhka, zbog čega je i dobila nadimak "čučuk" (tur. çocuk, dečak, momak). Sa Hajduk Veljkom se upoznala u kući negotinskog prote. Sa Veljkom se tukla protiv Osmanlija, branila Negotin i u borbama zadobila četiri ljute rane. Puškom je baratala kao pravi ratnik, svaku metu pogađala je sa ogromnom preciznošću, a y sedlu bila sigurna i vešta.

KATARINA IVANOVIĆ (1811-1882), prva srpska slikarka. Slikala je portrete, mrtvu prirodu, istorijske kompozicije. Neke njene slike su među najboljim primerima srpskog klasicizma, poput "Portreta knjeginje Perside Karađorđević", "Autoportreta", "Korpe s grožđem". Slikarstvo je učila u Pešti i Beču, neko vreme živela u Parizu, potom do smrti u rodnom Stonom Beogradu (Sekešfehervar) u Mađarskoj. Svoje slike zaveštala je Narodnom muzeju u Beogradu, gde su prenete posle njene smrti. Godine 1876. izabrana je za prvu počasnu članicu Srpskog učenog društva (danas SANU). Oduševljen njenom lepotom i intelektom, pesnik Sima Milutinović joj je posvetio spev "Troje – sestarstvo". Odana umetnosti, Katarina se nije udavala, a preminula je u mestu svoga rođenja 1882. Njeni posmrtni ostaci preneti su u Beograd 1967. Naslikala je 38 slika.

VILHEMINA MINA KARADžIĆ VUKOMANOVIĆ (1828-1894) ćerka Vuka Stefanovića Karadžića, njegova mezimica i desna ruka, književnica, slikar i poliglota, prevodilac sa nemačkog na francuski, italijanski, engleski i srpski jezik. Iza nje je ostalo oko pedeset portreta u ulju, akvarela i crteža kredom. Slike nije potpisivala. Prevela je na nemački "Srpske narodne pripovjetke" i pripremila za prevod "Srpski rječnik". Vukov dom u Beču bio je stecište u koje su svraćale najumnije, a neretko i krunisane glave. Mina svedoči o privatnim i poslovnim susretima s velikanima, kakvi su braća Grim i sa istoričarom Leopoldom Rankeom, koji su toliko zadužili i srpsku kulturu. Njen život bio je nalik antičkoj drami.

ISIDORA SEKULIĆ (1877-1958), najprosvećenija i najumnija žena svog doba, bila je doktor filozofskih nauka, nastavnik, književnik, akademik. Vojvodina je njen zavičaj, Zemun grad odrastanja, a Beograd grad stvaralačke afirmacije. Ponirala je u samu suštinu srpskog narodnog govora i njegovog umetničkog izraza, smatrajući govor i jezik kulturnom smotrom naroda. Dubinom svoga intelekta zadirala je u sve sfere ljudskog bića, bila izvan svih književnih pokreta, a njen izraz praznik srpske pisane reči. Prva je Srpkinja koja je primljena za redovnog člana Akademije. Bilo je to 1950, iako je za dopisnog člana primljena još 1939.

Jedan od retkih prijatelja koji je iskreno poštovao njen rukopis bio je Ivo Andrić.

Pisala je romane, pripovetke, eseje, književne kritike: "Saputnici", "Pisma iz Norveške", "đakon Bogorodičine crkve", "Hronika palanačkog groblja", "Zapisi", "Analitički trenuci", "Knjiga duboke odanosti Njegošu", "Govor i jezik, kulturna smotra naroda"...